प्रकाशन उद्योग भारतात खूप वेगाने वाढत आहे. पुस्तके, वर्तमानपत्र आणि मासिकेच्या प्रकाशनावर नियमन व नियमन करणारी प्रेस अँड बुक्स रजिस्ट्रेशन अ‍ॅक्ट १८६७ (Press And Registration Of Books Act 1967) आहे.
रजिस्ट्रार ऑफ न्यूजपेपर फॉर इंडिया (आरएनआय) चे कार्यालय माहिती व प्रसारण मंत्रालयाद्वारे नियंत्रित केले जाते आणि प्रेस अँड रजिस्ट्रेशन ऑफ बुक अ‍ॅक्ट १ ८६७ नुसार नियम तयार करण्यासही ते जबाबदार असतात. म्हणून, ज्या कोणालाही वृत्तपत्र सुरू करण्यास इच्छुक असेल किंवा नियतकालिक, इ. ला आरएनआयची पूर्व मान्यता घ्यावी लागेल.
आरएनआयची प्रादेशिक कार्यालये मुंबई, कोलकाता आणि चेन्नई येथे आहेत.
इंडियासाठी वर्तमानपत्रांचे रजिस्ट्रार (आरएनआय)
आरएनआय - नोंदणी प्रक्रिया ,(Registration of RNI)
वृत्तपत्र व्यवसाय सुरू करण्यासाठीची प्राथमिक पायरी म्हणजे रजिस्ट्रार ऑफ न्यूजपेपरकडून पदवी (प्रस्तावित वृत्तपत्राचे नाव) पडताळणी करणे.
इंटरनेटच्या वाढत्या लोकप्रियतेमुळे, इंडिया ऑफ रजिस्टर ऑफ न्यूजपेपर (आरएनआय) कार्यालयाने शीर्षक पडताळणीसाठी ऑनलाईन अर्ज दाखल करण्याचे वैशिष्ट्य देखील प्रदान केले आहे.
- अर्जदाराची क्रेडेन्शियल्स (पात्रता ) पडताळणीनंतर जिल्हा दंडाधिकारी आरएनआयकडे अर्ज पाठवतात, जो नावाची (वर्तमापत्राचे शीर्षक ) उपलब्धता तपासतील.
- आरएनआय शीर्षक पडताळणीचे एक पत्र देऊन, जिल्हा दंडाधिकारी व प्रकाशकाला शीर्षक उपलब्धतेबद्दल सूचित करेल .
- त्यानंतर, प्रकाशकाला वर्तमानपत्राचे प्रकाशन सुरू करण्यासाठी विहित नमुन्यात जिल्हा दंडाधिकारी यांच्याकडे निवेदन करावे लागेल.
- नोंदणीसाठी अर्ज आरएनआयकडे सादर केला जाऊ शकतो - शीर्षक पडताळणीची साक्षांकित प्रत, घोषणेची एक प्रत, वर्तमानपत्राचा पहिला अंक आणि 'नो फॉरेन टाई-अप' प्रतिज्ञापत्र- ज्याची नोंद नोटरीने केलेली आहे.
एका वर्तमानपत्रात काय असावे-(Thing in a Newspaper)
- अंक क्रमांक, व्हॉल्यूम नंबर, शीर्षक- मुखपृष्ठावर आणि सर्व पृष्ठांवर ठळकपणे प्रदर्शित करावे. .
- तारीख ओळ आणि पृष्ठ क्रमांक आणि एक छाप ओळ - प्रकाशक, प्रिंटर, संपादक आणि मालक यांचे नाव, प्रकाशन स्थानाचे पत्ता आणि मुद्रण प्रेसचे नाव आणि पत्ता.
- जर प्रिंटर आणि प्रकाशक भिन्न व्यक्ती असतील तर स्वतंत्र घोषणा सादर करणे आवश्यक आहे.
नोंदणीसाठी आवश्यक कागदपत्रे-,(Neccessery Dacument for Registration)
- शीर्षक पडताळणी पत्राची प्रत.
- जिल्हा दंडाधिकारी / अतिरिक्त जिल्हा दंडाधिकारी इ. द्वारा अधिकृत केलेल्या घोषणेची प्रमाणित प्रत.
- नो फॉरेन टाई-अपचे प्रतिज्ञापत्र विधिवत नोटरीकृत केले.
- दैनिक आणि आठवड्याच्या आठवड्यात प्रकाशनाच्या पहिल्या अंकाची प्रत ४२ दिवसांच्या आत आणि पंधरवड्या आणि त्यापेक्षा जास्त दिवसांसाठी ९० दिवसांच्या आत आणली गेली.
- नवीनतम प्रकाशन च्या प्रत.
हे शीर्षक(वर्तमानपत्राचे नाव) वापरासाठी उपलब्ध होते आणि अर्जदाराने दोन वर्षांच्या कालावधीत नोंदणीसाठी अर्ज न केल्यास कोणत्याही अन्य अर्जदारास ती उपलब्ध करुन दिली जाऊ शकते.
आरएनआय शीर्षकासाठी ऑनलाइन अर्ज कसा करावा?
१) वृत्तपत्राचे नाव.
२) मालकाचे नाव.
३) ज्या भाषेत ती प्रसारित केली जाईल.
४) नियतकालिक आणि वर्तमानपत्राच्या प्रकाशनाचे क्षेत्र प्रस्तावित आहे.
त्यानंतर प्रकाशकास तो संबंधित जिल्हा दंडाधिकारी यांना सादर करावा लागतो.
वरील कागदपत्रांव्यतिरिक्त पुढील के. वाय. सी. (आपल्या ग्राहकांना जाणून घ्या) कागदपत्रे देखील आवश्यक आहेत -
- कंपनीचे प्रमाणपत्र, कंपनीचे प्रमाणपत्र / लेख व मालकीच्या बाबतीत- दुकाने व आस्थापना अधिनियमान्वये आणि भागीदारी- भागीदारी करारात दिलेला नोंदणी प्रमाणपत्र.
- संस्थेचा पॅन.
- प्रमोटर / संचालक / भागीदारांची यादी
- कंपनीच्या बाबतीत बोर्ड ठराव.
- भागीदार / संचालक / मालकांचा आयडी आणि पत्ता पुरावा.
आरएनआय अंतर्गत नोंदणीनंतर आवश्यक औपचारिकता(Neccessery Formalities After Registration Under RNI)
- जेव्हा जेव्हा पहिला अंक छापला जातो तेव्हा वृत्तपत्राची एक प्रत आरएनआयकडे द्यावी. फेब्रुवारीच्या शेवटच्या दिवसा नंतरच्या पहिल्या अंकात फॉर्म क्रमांक IV (मालकी आणि वृत्तपत्रातील इतर तपशील संबंधित विधान) योग्यरित्या भरलेले असावे.
- प्रत्येक वर्षाच्या मे महिन्याच्या शेवटच्या दिवशी किंवा त्यापूर्वी फॉर्म II मध्ये वार्षिक निवेदन सादर करणे देखील बंधनकारक आहे.
नवीन फाइलिंगची आवश्यकता (Reguiremaent of New Filling)
जेव्हा जेव्हा प्रकाशक, प्रिंटर, मालक, नियतकालिक आणि मुद्रण प्रेसमध्ये बदल करत असतो तेव्हा प्रकाशक / प्रिंटरला एक नवीन घोषणा करावी लागते.
मासिकाचा परवाना मिळविण्याची पद्धत-Technique to get licence of magazine
- शीर्षक पडताळणीसाठी अर्ज भरा आणि प्रादेशिक दंडाधिकारी कोर्टाकडे जावे लागेल.
- दंडाधिकारी कोर्टाने दिलेला एक डायरी क्रमांक मिळवा आणि दंडाधिकारी कोर्टाद्वारे नावे उपलब्धता तपासण्यासाठी भारतीय वृत्तपत्र निबंधक कार्यालय (आरएनआय) वर अर्ज करा.
- नाव मंजूर झाल्यानंतर सुनावणीसाठी दिलेले तारीख मिळण्यासाठी दंडाधिकारी न्यायालयात जावे लागेल. .
- प्रिंटर, प्रकाशक व संपादक यांना पुढील कागदपत्रांसह शपथ घेण्यासाठी दंडाधिकाऱ्यासमोर हजर होणे आवश्यक आहे-
अ) प्रिंटर, प्रकाशक व संपादक यांनी भरावे लागणारी घोषणांची प्रत
बी) प्रिंटरचा पत्ता व ओळख पुरावा, प्रकाशक व संपादक
सी) प्रिंटरची प्रिंटिंग प्रेस परवान्याची प्रत
ह्या पायऱ्या पूर्ण झाल्यानंतर, दंडाधिकारी न्यायालय मान्यता पाठवेल. त्यानंतर हे मासिक प्रकाशित केले जाऊ शकते आणि प्रकाशित मासिकांच्या प्रती अंतिम मंजुरीसाठी आरएनआय क्षेत्रीय कार्यालयात सादर कराव्या लागतील.
एकदा आरएनआयचे कार्यालय समाधानी झाल्यावर ते आरएनआय प्रमाणपत्र देतील आणि मासिकांच्या प्रत्येक प्रतीवर दोन्ही (आरएनआय नंबर आणि डायरी नंबर) नमूद करावे लागतील.
